انواع لوازم جراحی

سي تي اسکن (CT-SCAN) چيست؟

ريشه لغوي

اين شيوه تصوير برداري در حقيقت به معني تصوير گيري مقطعي و عرضي از اعضاي بدن مي‌باشد. اما داراي اسامي مختلفي است که از آن جمله مي‌توان به CAT مخفف کلمات Computerized Axial Tomography به معني توموگرافي کامپيوتري محوري مي‌باشد. CTAT مخفف کلمات Computerized trans Axial Tomography به معني توموگرافي کامپيوتري عرضي محوري مي‌باشد. CTR مخفف کلمات computerized trans Recanstration، CDT مخفف کلمات computerized Digital Tomography به معني توموگرافي ديجيتالي کامپيوتري مي‌باشد. اما نام ترجيحي آن که در کتابها و کاربردهاي پزشکي بکار مي‌رود کلمه CT اسکن مخفف کلمات computerized tomography scan مي‌باشد که کلمه scan اسکن به معني تقطيع کردن و واژه توموگرافي از Tomo به معني برش يا قطعه و graphy به معني شکل و ترسيم است، گرفته شده است. در اصل به معني تصويرگيري از برشهاي قطع شده از يک عضو به صورت کامپيوتري مي‌باشد.

اگر با يک درخواست سي‌تي اسکن، به بخش سي‌تي اسکن يک بيمارستان مراجعه کرده باشيد، شايد براي شما اين سوال پيش آمده باشد که فرو رفتن در يک دستگاه تونل مانند و بي حرکت ماندن براي مدتي در داخل آن شما را دچار دلهره مي‌کند يا نه. آيا با توجه به اخبارهاي راديو و تلويزيون راجع به خطرات اشعه ايکس خطري شما را تهديد مي‌کند يا نه؟ يا اينکه چگونه يک کارشناس راديولوژي بعد از قرار دادن شما در داخل دستگاه خود به اتاق ديگري رفته و از پشت يک شيشه بزرگ و يک کامپيوتر چه کاري انجام مي‌دهد و با بلندگو با شما صحبت مي‌کند؟

تاريخچه دستگاه سي تي اسکن (CT-SCAN)

در سال 1917 ميلادي يک رياضيدان اتريشي به نام رادون (J.Radon) ثابت کرد که يک شيئي دو يا سه بعدي را مي‌توان با گرفتن بي‌نهايت عکس از آن در جهات مختلف به تصوير کشيد که پايه‌اي براي سي‌تي اسکن محسوب مي‌شد. در سال 1956 دانشمندي به نام بارسول (Barcewell) نقشه خورشيدي از تصاوير شعاع‌ها درست کرد. در سال 1961 الدندرف (oldendorf) و در سال 1963 آلن کورمارک (Allencormarck) انديشه‌هايي از سي‌تي اسکن را فهميده و مدلهايي در حد آزمايشگاهي ساخته‌اند. در سال 1968 کول (kuhl) و ادواردز (Edwords) يک دستگاه اسکن مکانيکي براي تصويري از هسته ساخته‌اند که موفق بودند. اما نتوانستند کار خود را در حد راديولوژي تشخيصي، توسعه دهند. تا اينکه در سال 72-1970 اصول رياضي گفته ‌شده توسط رياضيدان انگليسي (God feryhaunsfield) بکار گرفته شد و توانست يک دستگاه سي‌تي اسکن را بسازد و جهت مصرف باليني معرفي کند. در سال 1979 جايزه نوبل بطور مشترک به پروفسور آلن کورمارک و گاد فري هانسفيلد تعلق گرفت.

سير تحولي و رشد

مانند تمام رشته‌هاي تصوير گيري پزشکي (راديولوژي) دستگاه‌هاي سي‌تي اسکن بطور مداوم تغيير کرده و بوسيله کارخانه‌ها و سازندگان مختلف پيش رفته است. دستگاه اوليه که بوسيله هانسفيلد و توسط شرکت EMI ساخته شده بود، فقط براي ارزيابي مغز طراحي شده بود، که دستگاه نسل اول يا EMI نام داشت. مدت‌ زمان کوتاهي نگذشت که نسل دوم دستگاه‌هاي سي‌تي اسکن با امکانات بيشتر به بازار آمد و نسل سوم اين دستگاه‌ها با امکاناتي از جمله کم شدن زمان تصوير گيري معرفي شد. هم ‌اکنون نسل چهارم با سرعت خيلي بالا و امکانات بهينه و نتايج عالي موجود مي‌باشد.

ساختمان يک دستگاه سي‌تي اسکن

يک دستگاه اسکن توموگرافي کامپيوتري از يک ميز براي قرار گرفتن بدن بيمار، يک گانتري که سر بيمار در آن قرار مي‌گيرد، يک منبع توليد اشعه ايکس، سيستمي براي آشکار کردن تشعشع خارج ‌شده از بدن، يک ژنراتور اشعه ايکس، يک کامپيوتر براي بازسازي تصوير و کنسول عملياتي که تکنولوژيست راديولوژي بر آن قرار مي‌گيرد، تشکيل شده است.

اصول کار دستگاه سي‌تي اسکن (CT-SCAN)

پس از اينکه بدن بيمار بر روي ميز و سر آن در گانتري قرار گرفت و شرايط دستگاه بر حسب ناحيه مورد تصوير برداري تنظيم شد، يک دسته پرتو ايکس توسط کوليماتور (محدودکننده دسته اشعه) به صورت يک باريکه در آمده و از بدن بيمار رد مي‌شود (پالس مي‌شود). مقداري از انرژي اشعه هنگام عبور از بدن جذب و باقيمانده اشعه با عنوان پرتو خروجي که از بدن بيمار عبور مي‌کند توسط آشکار سازي که مقابل دسته پرتو ايکس قرار دارد، اندازه ‌گيري شده و بعد از تبديل به زبان کامپيوتري در حافظه کامپيوتر ذخيره مي‌شود. بلافاصله پس از اينکه اولين پالس اشعه بطرف بيمار فرستاده و اندازه‌گيري شد و لامپ اشعه ايکس يک حرکت چرخشي بسيار کم انجام داد، دسته پرتو ايکس دوباره پالس شده، مجددا اندازه‌گيري مي‌شود و در حافظه کامپيوتر ذخيره مي‌گردد.

اين مرحله چند صد يا چند هزار بار بسته به نوع دستگاه تکرار مي‌شود تا تمام اطلاعات مربوط به عضو مورد نظر در حافظه کامپيوتر ذخيره شود. کامپيوتر ميزان اشعه‌اي را که هر حجم معيني از بافت جذب مي‌کند، اندازه ‌گيري مي‌کند. اين حجم بافتي را واکسل (Voxel) مي‌نامند که مشابه چند ميليمتر مکعب از بافت بدن مي‌باشد. در سي ‌تي ‌اسکن يک لايه مقطعي از بدن به اين واکسلهاي ريز تقسيم مي‌شود، که با توجه به مقدار جذب اشعه‌اي که توسط هر کدام از اين واکسلها صورت مي‌گيرد، يک شماره نسبت داده مي‌شود. اين شماره‌ها نيز بر روي تصوير که بر صفحه تلويزيون مانند کامپيوتر مي‌افتد، يک چگالي با معيار خاکستري (از سفيد تاسياه) اختصاص داده مي‌‌شود.

نمايش هر کدام از واکسلها را بر روي مونيتور يک پيکسل (Pixl) مي‌گويند. يعني واکسلها حجم سه بعدي و پيکسلها دو بعدي مي‌باشند و هر چه تعداد پيکسلها بر روي مونيتور بيشتر باشد تصوير واضح‌تر و قابل تفکيک‌تر است. اعدادي که با توجه به مقدار جذب اشعه به هر بافت اختصاص داده مي‌شود، را اعداد سي ‌تي يا اعداد هانسفيلد مي‌نامند. بطور مثال بافت چربي کمتر از بافت عضلاني و بافت عضلاني کمتر از بافت استخواني اشعه را جذب مي‌کند. بنابراين بطور مثال استخوان 400+، آب صفر و چربي 50 و هوا 500 مي‌باشد که هر چه مقدار اين اعداد کمتر باشد، بر روي فيلم سي‌تي اسکن آن قسمت طبق معيار خاکستري بيشتر به سمت سياهي تمايل دارد و برعکس هرچه عدد سي‌ تي مثل استخوان بالا باشد تصوير به سمت سفيدي تمايل دارد. گاهي براي مشخص ‌تر شدن اعضايي که داراي چگالي شبيه به هم هستند از مواد کنتراست‌ زا استفاده مي‌شود که تفاوت را به خوبي مشخص کند.

کاربرد سي تي اسکن (CT-SCAN)

تشخيص بيماريهاي مغز و اعصاب

چون سي ‌تي اسکن مي‌تواند تفاوت بين خون تازه و کهنه را به تصوير بکشد، به همين دليل براي نشان دادن موارد اورژانس بيماريهاي مغزي بهترين کاربرد را دارد.

بيمارهاي مادر زادي مانند بزرگي يا کوچکي جمجمه.

تشخيص تومورهاي داخل جمجمه‌اي و خارج مغزي.

خونريزي در قسمت‌هاي مختلف مغز و سکته‌هاي مغزي.

تشخيص بيماري اعضاي داخل شکمي مانند کبد، لوزالمعده، غدد فوق کليوي.

بررسي بيماريهاي ريه.

گالری تصاویر محصول

تصاویر
بیشتر